Trí tuệ nhân tạo và cách mạng định hướng nghề nghiệp trong tương lai

Có thể nói, xã hội loài người đang tiến gần tới một cuộc cách mạng công nghiệp sẽ làm thay đổi cơ bản cách thức sống, làm việc và liên hệ với nhau khi nền tảng trí tuệ nhân tạo phát triển lên một tầm cao mới.

Thời đại cách mạng trí tuệ nhân tạo

Một nghiên cứu về biến động nghề nghiệp do ảnh hưởng cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 của GS Frey và GS Osborne (ĐH Oxford) năm 2013 cho thấy 47% số công việc hiện nay sẽ bị ảnh hưởng nặng nề trong tương lai.

Châu Âu cũng vừa trải qua một cuộc khủng hoảng về thất nghiệp và hàng loạt câu hỏi được đặt ra về tương quan giữa đào tạo ĐH và đào tạo hướng nghiệp tại các quốc gia này. Cuộc cách mạng này sẽ ảnh hưởng đến cơ cấu lao động Việt Nam thế nào? Liệu cơ cấu các trường ĐH và CĐ của Việt Nam hiện nay có còn phù hợp?

Cơ cấu lao động sẽ biến động ra sao trong thời đại cách mạng trí tuệ nhân tạo?

Cuối tháng 2/2017, đại diện Facebook tại Việt Nam – ông Huỳnh Kim Tước – cho biết Việt Nam có khoảng 50 triệu phú trẻ tuổi (19-24 tuổi) nhờ Facebook.

Các bạn này có thu nhập khoảng 100.000 USD/tháng. Nếu 50 bạn trẻ này là một công ty thì doanh thu công ty sẽ ở mức 60 triệu USD. Trong khi đó, công ty CNTT lớn nhất Việt Nam FPT Software có 10.000 nhân viên và doanh thu 200 triệu USD.

Tức là công ty giả định của 50 bạn trẻ này sẽ tương đương 3.000 người đang hoạt động trong lĩnh vực CNTT tại công ty phần mềm lớn nhất Việt Nam. Hay nói cách khác năng suất lao động của công ty gồm các bạn trẻ đã được đẩy lên mức cao hơn các kỹ sư CNTT tới 60 lần.

Lưu ý rằng nhóm công việc của các bạn trẻ này vốn dĩ không tồn tại trước thời đại của Facebook – tức là mới chỉ khoảng 10 năm trước. Sự ra đời của những công việc mới với thu nhập cao vượt trội như vậy là thành quả ngọt ngào mà các cuộc cách mạng kỹ thuật/công nghệ mang lại.

Dĩ nhiên, không phải ai cũng hưởng lợi. Hàng loạt nhóm công việc truyền thống biến mất, đẩy một số lớn những người làm trong các ngành nghề này vào chỗ thất nghiệp và phải đi tìm ngành nghề mới.

Trước khi máy tính cá nhân và Internet trở nên thịnh hành, nghề văn thư và đánh máy chữ là một nghề phổ biến ở tất cả các công sở và văn phòng, giờ đây đã biến mất hoàn toàn.

Câu hỏi quan trọng là cơ cấu nghề nghiệp trong tương lai sẽ thay đổi như thế nào? Nghiên cứu của Frey và Osborne trên lực lượng lao động Mỹ cho thấy nhóm ngành nghề nào cũng bị ảnh hưởng ít nhiều bởi xu thế robot hóa trong tương lai gần.

Tuy nhiên, có một số nhóm ngành bị ảnh hưởng ít hơn, thí dụ các ngành liên quan đến máy tính, kỹ thuật, khoa học, giáo dục, luật, mỹ thuật, truyền thông, chăm sóc sức khỏe (nhóm thứ nhất).

Trong khi đó các nhóm công việc ảnh hưởng nghiêm trọng sẽ bao gồm các lĩnh vực: bán hàng, hành chính, văn phòng, nông lâm ngư nghiệp, xây dựng, sửa chữa, vận tải và sản xuất (nhóm thứ hai). Dịch vụ là nhóm đặc thù với tỉ lệ bị thay thế rất cao, nhưng vẫn có nhiều công việc trong mảng dịch vụ vẫn tiếp tục tồn tại ngay cả trong thời kỳ robot hóa.

Tư vấn chọn nghề trong thời cách mạng trí tuệ nhân tạo

Câu hỏi đặt ra là tại sao có những việc dễ dàng bị thay thế, trong khi có những việc lại khó bị thay thế bởi máy móc?

Câu trả lời nằm ở chỗ khả năng của máy móc trong việc thay thế con người. Với những việc mà đối tượng tương tác trực tiếp là vật vô tri vô giác, và sự tương tác này dễ quy trình hóa thành các bước cụ thể – đơn giản thì việc máy móc thay thế con người là rất dễ dàng.